«Μικρά συζυγικά εγκλήματα» του Schmitt Eric-EmmanueL στο «Αυλαία»
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΛΕΜΟΝΤΖΗ
ΛΙΖΑ. Εντάξει: εξέφρασα τη γνώμη μου περνώντας την για δική σου. Τόσο σοβαρό είναι αυτό; ΖΙΛ. Όχι. Τι είναι σοβαρό, όμως; ΛΙΖΑ (για να δικαιολογηθεί). Το βιβλίο δεν είχε καμία επιτυχία. ΖΙΛ. Κι άλλα βιβλία μου δεν είχαν επιτυχία. ΛΙΖΑ. Τα Μικρά συζυγικά εγκλήματα είχαν ακόμα λιγότερη. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο λίγο και το καθόλου.
Καταλήγουν, άραγε, τα ζευγάρια να θυμίζουν συνευρέσεις δολοφόνων; Βλέποντας μια γυναίκα κι έναν άντρα σε ένταση, άραγε, αναρωτιόμαστε ποιος θα σκοτώσει πρώτος τον άλλο; Η Λίζα και ο Ζιλ ζουν μαζί από πολύ παλιά. Συνεπεία μιας πτώσης, ο Ζιλ παθαίνει αμνησία. Πρέπει να τα ξαναμάθει όλα απ’ την αρχή, να ανακαλύψει εκ νέου την προσωπικότητα και το παρελθόν του. Ανήσυχος, ακούει τη Λίζα να σκιαγραφεί το φανταστικό πορτρέτο του εαυτού του, της συντροφικότητάς τους, του έρωτά τους που έχει επιβιώσει.
Κι αν κάποιος απ’ τους δυο λέει ψέματα; Και αν αυτά τα τρυφερά λόγια αγάπης προοιωνίζονται μια λυσσαλέα σύγκρουση;
Μια μαύρη κωμωδία γεμάτη εκπλήξεις και ανατροπές, όπου οι χαριεντισμοί μεταλλάσσονται σε πόλεμο ολοκληρωτικής εξόντωσης. Θυμίζει αρχικά, μια θυμωμένη, πικρή, αμείλικτη κωμωδία, ένας πόλεμος μεταξύ των δύο φύλων.
Το έργο
Όλο το έργο εκτυλίσσεται σε ένα βράδυ, στο διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας, που είναι το σπίτι της Λίζας και του Ζιλ Σομπιρύ, παντρεμένου αντρόγυνου από εικοσαετίας.
Ο σύζυγος Ζιλ Σομπιρύ, συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, συνοδευόμενος από την πανέμορφη, πνευματώδη κι ευφυέστατη σύζυγό του Λίζα Σομπιρύ, επιστρέφει σπίτι τους μετά από την παραμονή του στο νοσοκομείο λόγω χτυπήματός του στο κεφάλι. Επιστρέφει με αμνησία, όμως, δε θυμάται καθόλου το παρελθόν του, τον εαυτό του! Προσπαθεί ανήσυχος να τον ανακαλύψει.
Η Λίζα αναλαμβάνει να του περιγράψει το χαρακτήρα του, την προσωπικότητά του, το παρελθόν του, τη συντροφικότητά τους, το πόσο πολύ είναι οι δυο τους ερωτευμένοι, τον τέλειο απολύτως, συζυγικό τους βίο. Είναι, όμως, έτσι ακριβώς; Βαθμιαία ξεπηδούν ερωτήματα: Μήπως ο ένας ή και οι δύο λένε ψέματα και ποια είναι αυτά ; Πώς ακριβώς χτύπησε ο Ζιλ; Πού στοχεύει ο καθένας τους και για ποιο λόγο; Είναι ή όχι το “τέλειο ζευγάρι”;
Αποτελούν ένα αντρόγυνο, στο οποίο “ο καθένας ερωτεύεται τον άλλον και του προσφέρει τον έρωτα δολοφονικά ή τον δολοφονεί, ακόμα και κυριολεκτικά, με ασύλληπτη ταχύτητα, ερωτικά”, όπως είναι και το αποκλειστικό δίδυμο των ρόλων στο αγαπημένο βιβλίο του Ζιλ “Μικρά Συζυγικά Εγκλήματα” ή όχι;
Πρόκειται για μια απίστευτης ποιότητας και ανθρώπινης ουσίας ερωτική αστυνομική μαύρη κωμωδία, που αποτελεί έναν ύμνο στην απόλυτη αγάπη, στον έρωτα ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα, στο μυστήριο τού να αρέσει ο ένας στον άλλον.
Αστραφτεροί διάλογοι, μονόλογοι εξομολογητικοί, ανατροπές επί ανατροπών, διαρκής κίνηση των ηθοποιών. Καθόλου τυχαίο που το κορυφαίο έργο του τρομερού συγγραφικού παιδιού τoυ γαλλόφωνου θεάτρου στη δεκαετία του 2000, του Σμιτ, ανέλαβαν να το παίξουν δύο ηθοποιοί του διαμετρήματος της Ναταλίας Τσαλίκη και του Άρη Λεμπεσόπουλου και να το σκηνοθετήσει ο ευφυής Σωτήρης Τσαφούλιας.
Η παράσταση
Οι θεατές γινόμαστε παρατηρητές, εκουσίως, μιας βραδιάς από τη ζωή της Λίζας και του Ζιλ, ενός ζευγαριού που είναι παντρεμένο εδώ και είκοσι χρόνια. Ο Ζιλ είχε ένα ατύχημα και δεν θυμάται τίποτα. Η Λίζα προσπαθεί να επαναφέρει τη μνήμη του συζύγου της. Του λέει ποιος ήταν, πώς συμπεριφερόταν, τι έκανε, φέρνει αναμνήσεις από τις μέρες που πέρασαν μαζί. Στις προσπάθειές της να αποκαταστήσει τη μνήμη του, τον εξιδανικεύει, τον κάνει ενσάρκωση των επιθυμιών της, τον δημιουργεί εκ νέου.
Ο Ζιλ ακούει προσεκτικά. Πείθει ότι απώλεσε τη μνήμη του και βάζει σε εφαρμογή ένα τολμηρό σχέδιο. Προσποιούμενος ότι δε θυμάται, επιδιώκει να μάθει την αλήθεια για τη Λίζα. Και οι δύο λένε ψέματα. Παίζουν και οι δύο. Εξαπατούν ο ένας τον άλλον για να αναβιώσουν το γάμο τους, μετά από τόσα χρόνια.
Θα έλεγα ότι το έργο είναι μια πραγματεία πάνω στη συζυγική ζωή, ένας φιλοσοφικός στοχασμός για τη συμβίωση των ανθρώπων. Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει με τις εποχές, κι αυτό καθιστά το έργο διαχρονικό. Βρίσκω ότι ο Σμιτ είναι βαθιά επηρεασμένος από τον Στρίντμπεργκ, αλλά ως Γάλλος και γνήσιος απόγονος του Μαριβώ, ξέρει τέλεια να χειρίζεται τη μαύρη κωμωδία και να ελαφραίνει την ατμόσφαιρα. Πολλά ζευγάρια θα αναγνωρίσουν κομμάτια της σχέσης τους στο έργο, και η θέση του Σμιτ, αν και βαθιά απαισιόδοξη, τελικά συμβιβάζεται με την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για συνύπαρξη.
Ο σκηνοθέτης Σωτήρης Τσαφούλιας μπόλιασε τη δράση με μια φλύαρη σιωπή. Εύρημα, επειδή αυτή η σιωπή σκεπάζει όλα τα συναισθήματα που είναι έτοιμα να εκραγούν.
Σε μία σχέση πολυτάραχη, η σιωπή κρύβει όλη την αγάπη που έχει δημιουργηθεί μέσα της με τον καιρό, όλα τα όνειρα που χτίστηκαν κατά τη διάρκειά της, τα βλέμματα στήριξης και το χέρι που κρατάει, ακόμα και μετά την καταιγίδα, το άλλο. Τα χαμόγελα, τις υποσχέσεις, τα «σ’ αγαπώ». Και μετά έρχεται το απροσδόκητο συμβάν. Που δεν είναι τίποτα άλλο από τη συνειδητοποίηση της ρεαλιστικής πραγματικότητας, όπου όλα τα παραπάνω μοιάζουν να είναι παρελθόν και επέρχεται ένα τέλος. Όχι, όμως, όπως το περίμενες, σύμφωνα με τη λογική συνέχεια. Ο συγγραφέας που γέννησε τον μύθο, πιθανώς να δανείστηκε στοιχεία από τον «Πόλεμο των ρόουζ» του Ντάνυ ντε Βίτο ή από τα «Στιγμιότυπα» του Ρόμπερτ Όλτμαν, αλλά ευφυώς, λύνει το μυστήριο μ’ ένα φινάλε που αφυπνίζει κοιμισμένες συνειδήσεις και οδηγεί σε επαναπροσδιορισμούς συμπεριφορών, ανάμεσα σε ζευγάρια που έχουν περάσει το χρονικό όριο του «φρέσκου».
Η εξαιρετική Ναταλία Τσαλίκη κρατά σφιχτά την αρχετυπική μορφή της μυστηριώδους γυναίκας. Αυτό που απαιτείται για να εντείνει την αγωνία είναι μια γερή δόση γυναικείας αλχημείας και πονηριάς, και, αριστοτεχνικά, το πετυχαίνει.
Ο σπουδαίος Άρης Λεμπεσόπουλος, μας εκπλήσσει με το σεξπηρικό του φλέγμα, την άψογη ερμηνεία αλλά και την εμβάθυνση στο ρόλο του αινιγματικού συζύγου-συγγραφέα, που παλεύει τεχνηέντως και μεθοδικά, να λύσει το μυστήριο της «αμνησίας» του. Οι δύο ηθοποιοί κατορθώνουν από κοινού να μας πείσουν για όλα τα δύσκολα προβλήματα που αναδύονται μέσα σε έναν πολυετή γάμο, αλλά και τον αγώνα του ζευγαριού να ανασυσταθεί, όταν το πάθος έχει εκλείψει και η αμφιβολία έχει εισχωρήσει στις φλέβες, σαν δηλητήριο στο αίμα.
Η μετάφραση της Λουίζας Μητσάκου, ιδιαιτέρως εύστοχη, κατανοητή και με εξαίσια μεταφορά του συγγραφικού χιούμορ .
Η ατμοσφαιρική μουσική είναι του Χρήστου Θάνου.
Τα καλαίσθητα σκηνικά είναι του Δημήτρη Πολυχρονιάδη και μας μεταφέρουν με επιτυχία στο σαλόνι ενός κομψού διαμερίσματος.
Τα κοστούμια της Κατερίνας Παπανικολάου, όμορφα, σύγχρονα και με χρωματικούς συμβολισμούς.
Ο σχεδιασμός φωτισμού από τον Αλέκο Αναστασίου εστιάζει στη λεπτομέρεια, φωτίζοντας την ψυχοσύνθεση των ηρώων.
Επίλογος
Η συζυγική σχέση εμπεριέχει δύο διαστάσεις που δεν προσθέτουν οι σύντομες σχέσεις: την απουσία ψευδαισθήσεων και πόνου. Σε τρεις μήνες ή δύο χρόνια, μπορείτε να συνεχίσετε να αγνοείτε τον άλλον, να τον «εξωραΐζετε» ή να παραβλέπετε τα ελαττώματά του. Πέρα από αυτό, η πραγματικότητα απαιτεί διαύγεια. Ενώ στα πρώτα στάδια όλα είναι ευχαρίστηση και έξαρση, αλλά οι διευθετήσεις και οι συμβιβασμοί που απαιτεί η ζωή ως ζευγάρι, σημαίνουν ότι πρέπει να υπερβούμε την άμεση απόλαυση και να διασχίσουμε μεγάλες ερήμους πριν φτάσουμε στην όαση. Λέει στο βιβλίο του ο συγγραφέας.
Συντελεστές
Παίζουν:
Ναταλία Τσαλίκη
Άρης Λεμπεσόπουλος
Συγγραφέας: Eric-Emmanuel Schmitt
Μετάφραση: Λουίζα Μητσάκου
Σκηνοθεσία: Σωτήρης Τσαφούλιας
Μουσική: Χρήστος Θάνος
Σκηνικά: Δημήτρης Πολυχρονιάδης
Κοστούμια: Κατερίνα Παπανικολάου
Σχεδιασμός Φωτισμού: ΑλέκοςΑναστασίου
Διαφήμιση – Social Media: Renegade Media/Βασίλης Ζαρκαδούλας
«Του έρωτα το φως & το σκοτάδι»: Μια εμπνευσμένη χοροθεατρική παράσταση από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ελευθερούπολης
ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΛΕΜΟΝΤΖΗ
«Την παράδοση ενός τόπου, ενός λαού, έχουμε χρέος να την μελετούμε και να την τιμούμε. Πόσω δε μάλλον, τη δική μας. Δεν είναι κάτι που πέρασε αλλά κάτι που μας καθορίζει διαρκώς. Δεν της αρκεί και δεν της πρέπει μόνο η μνήμη και η απλή αναβίωση. Δεν είναι κάτι που διατηρείται στη φορμόλη και μνημονεύεται μόνο σε ανοιχτούς χώρους και πλατείες με πιόματα κι εδέσματα. Πρέπει να αναπνέει και να ανθίζει, ενταγμένο στο σήμερα, παντού. Έτσι, κρατιέται ολοζώντανο!
Αυτό ονειρευτήκαμε να πετύχουμε με την Κατερίνα Βασιλείου και φέραμε την παράδοσή μας επάνω στη θεατρική σκηνή, με αυστηρά μετρημένους χρόνους, κινήσεις, αναπνοές. Με απαιτητικές πρόβες κλειστού χώρου και 75 ανθρώπους να καταφέρνουν όχι μόνο να χωρέσουν και να συνυπάρξουν αλλά και να λειτουργήσουν απολύτως καλλιτεχνικά, «κουρδισμένα» και ταυτόχρονα. Με χορευτές ντυμένους απλά, χωρίς φτιασίδια και παραδοσιακές στολές, απολύτως, όμως, πιστούς σε κάθε βήμα των παραδοσιακών μας χορών. Με ηθοποιούς νεαρούς, άλλους ντυμένους στα κόκκινα και τ’ άσπρα κι άλλους με τζιν, μακό και αθλητικά παπούτσια, που συνομιλούν με τον διαχρονικό Έρωτα, με λόγια και οπτικές του σήμερα μα «πατώντας» διαρκώς επάνω σε παραδοσιακούς ρυθμούς και μελωδίες. Με μουσικές σε σύγχρονες, ακόμα και εναλλακτικές, πολλές φορές, ενορχηστρώσεις. Με το πάντρεμα της δημώδους γλώσσας του τότε και του σήμερα και σεβασμό της μιας προς την άλλη». Βάγια Παπαποστόλου
Η παράσταση
Τέχνη: σε όποια γλώσσα κι αν τη γράψεις, ίδια είναι η σημασία και το περιεχόμενό της: η ανώτερη μορφή αισθητικής σχέσης του ανθρώπου προς την πραγματικότητα. Προβάλλει σαν μια παγκόσμια, πανανθρώπινη μορφή δραστηριότητας, με τεράστια σημασία για την κοινωνική εξέλιξη. Φωτίζει νου και ψυχή εδώ και χιλιάδες χρόνια, στην πορεία των οποίων αλλάζει και εξελίσσεται.
Η τέχνη διδάσκει, εξευγενίζει. Μπορεί να συγκινήσει τόσο τον εργάτη όσο και το διανοούμενο. Τόσο το μαθητή όσο και το δάσκαλο. Τόσο τον επιστήμονα όσο και τον απαίδευτο. Είναι δύσκολο να βρεθεί άνθρωπος που – στον έναν ή τον άλλο βαθμό – να μην ένιωσε μέσα του την επίδραση της τέχνης, που να μη του έγινε ανάγκη, που να μην προσπάθησε να μυηθεί στην όποια μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας είτε ως δημιουργός είτε ως συνεπής θεατής και οπαδός.
Τίποτα το ανθρώπινο δεν είναι για την τέχνη αδιάφορο. Κι όσο πιο πλούσια και πιο πολύμορφη είναι η ζωή, όσο πιο πλατιά τα κοινωνικά ενδιαφέροντα, όσο πιο δυνατές οι συγκρούσεις σε μαζικό αλλά και ατομικό επίπεδο, τόσο πιο πολύπλευρα και σταθερά αναπτύσσεται η τέχνη.
Είναι αυτή που μας οδηγεί στην ψυχή μας. Είναι αυτή που μας οδηγεί στην αλήθεια μας.
Κι αν ισχύει μια φορά αυτό για τις άλλες τέχνες, ισχύει δέκα φορές για το θέατρο .
«Η ποιότητα ενός θεατρικού έργου είναι η ποιότητα των ιδεών του.
Στο θέατρο εν αρχή ην το σώμα», όπως επιμένει να μας θυμίζει ο Μπέρναρντ Σο.
Φυσικά, υπάρχει το κείμενο, ο λόγος. Όμως για να γίνει από λογοτεχνικό κείμενο θεατρική παράσταση – θέαμα, και να προβληθούν όλες οι καλλιτεχνικές δυνατότητες που εμπεριέχει, πρέπει το έργο να παιχθεί στη σκηνή, να πάρει σάρκα και οστά από τους ερμηνευτές, που με το σώμα, τη φωνή, τις ανάσες τους μετατρέπουν τους ήρωες σε «δρώντα πρόσωπα» του έργου.
Ακριβώς αυτό είδαμε, νιώσαμε στο αμφιθέατρο «Φρίξος Παπαχρηστίδης» στην Ελευθερούπολη, από τη σπουδαία δουλειά που ανέβασαν η Βάγια Παπαποστόλου με την Κατερίνα Βασιλείου κι ένα σύνολο 75 νέων ανθρώπων, μελών – χορευτών – υποκριτών – μουσικών, του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελευθερούπολης. Έμπνευση, ο έρωτας.
Όταν ο έρωτας κατευθύνεται προς την ίδια τη δημιουργία, πράγματι, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά επιτεύγματα (το ταλέντο και η δουλειά αποτελούν σταθερές προϋποθέσεις, βέβαια). Σ’ αυτή την περίπτωση ο έρωτας νοείται ως η απόλυτη αφοσίωση, το άνευ όρων δόσιμο στις μούσες των τεχνών κι έτσι γεννιούνται και τα μεγαλόπνοα έργα και τότε θεωρείται ότι ο ποιητής, ο λογοτέχνης, ο χορογράφος, ο εικαστικός, εργάζεται ασταμάτητα πάνω στην τέχνη του.
Στην καλοδουλεμένη παράσταση «Του έρωτα το φως και το σκοτάδι» λάμπει το φως που εκπέμπουν οι δεκάδες ερμηνευτές της, με τα λόγια, το τραγούδι, τον χορό, τη μουσική, το δε σκοτάδι, είναι μόνο ένα παιχνίδισμα προβολέων από τον έμπειρο Σαράντη Μιντζιρίκη.
Η Βάγια Παπαποστόλου και η Κατερίνα Βασιλείου ενώνουν δυνάμεις και παρουσιάζουν επί σκηνής τον Έρωτα στη λαϊκή μας παράδοση, έτσι όπως ενορχηστρώθηκε από τις ίδιες και αποδίδεται από τους εθελοντές μύστες του.
Τα ερωτικά τραγούδια και οι χοροί εμφανίζουν μια μεγάλη ποικιλία και μια ακμαία προφορική παράδοση. Καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων, ποιητικών μορφών, μυθικών, εικονοπλαστικών και συμβολικών: λυρική έκφραση ατομικών συναισθημάτων και παθών, εξομολογήσεις και ερωτικούς διαλόγους, αφηγηματική εκδίπλωση ερωτικών επεισοδίων ή μικρών ιστοριών, ερωτικές αλληγορίες και ερωτικά δράματα, και από σκηνοθετικά ευρήματα, έμπλεη αυτή η απολαυστική δουλειά της Βάγιας Παπαποστόλου.
Η μηλιά, φορτωμένη κόκκινα μήλα, σύμβολο της αγάπης και του έρωτα στο κέντρο της σκηνής. Τα υπέροχα κοστούμια όλων των ομάδων, η φροντισμένη ομοιογενή παρουσίασή τους στην πιο μικρή τους λεπτομέρεια, από το κεφάλι ως τα πόδια. Αρμονία και χάρη σε αγόρια και κορίτσια, σε γυναίκες και άνδρες. Σκηνοθετικό επίτευγμα ο συντονισμός τόσων ανθρώπων και η άψογή εκτέλεση του προγράμματος.
Αποτελεσματική διδασκαλία χορών από την δασκάλα Κατερίνα Βασιλείου. Πειθαρχία και ακρίβεια από το πολυπληθές σύνολο των πρωταγωνιστών, που σκόρπισαν ρίγη συγκίνησης στην πλατεία. Πραγματικά, δυσκολεύομαι τι να πρωτοεπαινέσω. Την απόδοση χορών και τραγουδιών, την εικαστική αρτιότητα με τους σχηματισμούς και τις φορεσιές, την εικονογράφηση των τραγουδιών, τη δραματοποίηση κείμενων, την καθοριστική συμμετοχή – έκπληξη του ταμπούρλου από τη Σοφία Κακουλίδου στο τελευταίο μέρος;
Έπαινοι σε όλους για το κάθε τι που συνεπήρε την αίθουσα, για τη μεγάλη παρέα που δημιουργήθηκε στις διαστάσεις της και συνόδευσε με παλαμάκια τα δρώμενα. Ενθουσιασμός και μαζική συμμετοχή. Μεγάλη νίκη για το στοίχημα.
Χωρίς υπερβολές, εξαιρετική η συνεργασία όλων των τμημάτων του συλλόγου και πολλούς επαίνους στους εμφανείς και αφανείς συντελεστές αυτής της μοναδικής, πολυπρόσωπης και καλοδουλεμένης παράστασης.
ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας: «Το σπίτι με τα δώρα» των Αντώνη και Κωνσταντίνου Κούφαλη στο θέατρο «Αντιγόνη Βαλάκου»
Κριτική από τον Παύλο Λεμοντζή
«Το σπίτι με τα δώρα» γράφτηκε το 2000 και το 2001 υποβλήθηκε από τους συγγραφείς Αντώνη και Κωνσταντίνο Κούφαλη στο Υπουργείο Πολιτισμού όπου και διαγωνίσθηκε στην κατηγορία των νέων δημιουργών.
Τον Δεκέμβρη εκείνης της χρονιάς ανακοινώθηκε η νίκη τους και η εξασφάλιση του πρώτου βραβείου. Μάλιστα, η καταπληκτική σύμπτωση ήταν ότι και το δεύτερο βραβείο εκείνης της χρονιάς είχε απονεμηθεί επίσης στον Αντώνη και Κωνσταντίνο, για το δεύτερο έργο που είχαν υποβάλει με τίτλο «Μη σκαλίζεις την άμμο».
Σήμερα, 23 χρόνια μετά τη βράβευση, η θεματολογία τους φαίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ. Είναι ενδεικτικό ότι οι θεατές του πρόσφατου ανεβάσματος της παράστασης στην Αθήνα, ρωτούσαν τους συγγραφείς εάν το τρίτο κομμάτι του έργου το έχουν γράψει πρόσφατα, ή εάν το θεατρικό έργο έχει υποστεί «επικαιροποίηση». Τίποτε από αυτά όμως δεν έχει συμβεί. Το κείμενο είναι το ίδιο ακριβώς, όπως αυτό είχε γραφτεί το 2000 και είχε ανεβεί, μετά τη βράβευσή του, στο Θέατρο «Σημείο» της Αθήνας.
Θέματα που πραγματεύεται το έργο, όπως η έμφυλη βία, η πατριαρχία, η παιδοφιλία, η ομοφοβία, η ανισότητα των φύλων, η σεξουαλική παρενόχληση, μπορεί σήμερα να κυριαρχούν στην ειδησεογραφική επικαιρότητα, αλλά τότε δεν αποτελούσαν βασικά ζητήματα κοινωνικής συζήτησης και δημόσιας αναφοράς.
Οι κριτικοί, ωστόσο, είχαν αντιμετωπίσει το έργο με λαμπρά σχόλια και προφητική διάθεση. «Ούτε προφήτες είμαστε, ούτε διόραση διαθέτουμε ως άνθρωποι», τόνισε χαρακτηριστικά ο Αντώνης Κούφαλης κι εξήγησε: «Απλώς, έχουμε μια βαθιά ενσυναίσθηση κι έτσι μπορούμε να δούμε και να κατανοήσουμε εκείνο που έρχεται και μοιραία θα κληθούμε να το αντιμετωπίσουμε».
Τρεις γυναίκες, η Ελένη, η Βασιλική, η Ιωάννα αφηγούνται τα τραύματα τους. Η πρώτη κουβαλάει την προσωπική της τραγωδία πάνω σ’ ένα τενεκεδένιο νύχι που φύτρωσε στη θέση του παλιού, που μαύρισε κι έπεσε.
Το νύχι αυτό είναι η πανοπλία, η άμυνα της. Αυτό θα την καθορίσει, αυτό θα δώσει τη λύση.
Η Βασιλική ζει σ’ ένα σπίτι απ’ όπου απουσιάζει ο αέρας. Παιδί δυο προβληματικών γονιών, θα πάρει τη ζωή στα χέρια της όταν διαπιστώσει πως η ανήλικη κόρη της βιώνει τη δική της τραγωδία με δέλεαρ μια κούκλα.
Η Ιωάννα είναι μια έφηβη που γεννήθηκε άνδρας σ’ ένα γυναικείο κορμί. Σύντομα θα απεκδυθεί τη γυναικεία φύση της όταν, ντυμένη αγόρι, θα γίνει το αντικείμενο του πόθου μιας συνομήλικης της. Η κατάληξη θα είναι τραγική. Οι συγγραφείς συνεργάστηκαν με ψυχίατρο προκειμένου να «φιλτάρουν» τις ηρωίδες τους.
Όπως διευκρίνισε ο Αντώνης Κούφαλης, ως συγγραφείς δε γράφουν βιωματικά αλλά συλλέγουν ψήγματα πραγματικότητας, επί των οποίων αναπτύσσεται η δραματουργία τους: «Δεν υπήρξε τίποτε το πραγματικό που να το μεταφέραμε στη θεατρική σκηνή.
Το μόνο στοιχείο που χρησιμοποιήσαμε για την πρώτη ιστορία ήταν το μαύρο νύχι της Ελένης, γύρω από το οποίο στήσαμε την ιστορία μιας γυναίκας που εργάζεται στα αλίπαστα της Καβάλας, που κακοποιείται συστηματικά από τον άντρα της, η οικογένεια της οποίας σταδιακά διαλύεται, μέχρι τη στιγμή που το μοναδικό δικό της πράγμα, το μαύρο νύχι της, το χρησιμοποιεί ώστε να πετύχει την κάθαρσή της, καθώς και την κάθαρση των θεατών», σημείωσε ο Αντώνης Κούφαλης.
Για τη φιγούρα της Βασιλικής, οι συγγραφείς έλαβαν το έναυσμα από μία γυναίκα της επαρχίας Νέστου, αφού η δραματουργία τους κινείται συνήθως πλησίον των χώρων όπου ζούνε. Η συγκεκριμένη γυναίκα λοιπόν όταν δεν πλενόταν, στεκόταν όρθια, γεγονός που είχε ψυχαναλυτικές προεκτάσεις.
Η Βασιλική, είναι μια γυναίκα που κακοποιήθηκε σεξουαλικά από τον πατέρα της υπό την ανοχή της μητέρας της. Όταν η μητέρα διαπιστώνει ότι η κόρη της κακοποιείται σεξουαλικά από το σύζυγό της, αντί να αντιδράσει απλά μεταφέρει το στρώμα της στην κουζίνα, έτσι ώστε να μην ακούει και να μη βλέπει.
Η Βασιλική παντρεύεται αλλά διαλύει το γάμο της, διότι η κακοποίηση έχει καταστρέψει ολόκληρη την ηθική της βάση. Μάλιστα διαπιστώνει ότι ο κακοποιητικός πατέρας της επιχειρεί να επαναλάβει ακριβώς τα ίδια και με την κόρη της, την εγγονή του, χρησιμοποιώντας ως «δώρο» μια κούκλα που ανοιγο-κλείνει τα μάτια τραβώντας ένα σκοινάκι.
Τότε η Βασιλική θα φέρει την κάθαρση, εκδικούμενη για όσα βίωσε, σταματώντας το επερχόμενο, προσφέροντας την απόλυτη δικαίωση και στους θεατές.
Η περίπτωση της Ιωάννας είναι ακόμη πιο επίκαιρη, αφού γεννήθηκε σ’ ένα κοριτσίστικο κορμί, ωστόσο, μέσα της κρύβει τη δύναμη και τη σεξουαλικότητα ενός αγοριού.
Ένα κορίτσι που λαχταρά να μεταμορφωθεί σε αγόρι και συνειδητά προετοιμάζει την αλλαγή, όταν ο πατέρας την εκδιώκει από το σπίτι, μιας και δεν επιθυμεί να συμβιώνει με μία κόρη – τέρας. Η Ιωάννα προσπαθεί να μεταμορφωθεί σε Γιάννη, κινούμενη στα στέκια της παρανομίας και της φοβίας, στα ουρητήρια της Ομόνοιας όπου κάνουν χρήση ουσιών οι ναρκομανείς.
Εκεί λοιπόν, ένα νεαρό κορίτσι θα ερωτευθεί την Ιωάννα – Γιάννη, θα ερωτευθεί την αγορίστικη φύση. Και τότε θα επέλθει μια τραγική λύση στην ιστορία που θα στραφεί ενάντια στην ηρωίδα και θα της στοιχίσει τη ζωή της».
Το έργο τροφοδοτεί την ενσυναίσθητη των θεατών, προβληματίζει το μυαλό και την καρδιά τους. Ενθουσιώδεις είναι και οι πρώτες κριτικές που γράφτηκαν για το ανέβασμα της παράστασης στην Αθήνα.
Η φιλοξενία στην Καβάλα γίνεται σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, το οποίο οι αδελφοί Κούφαλη ξαναβρίσκουν μετά «Το ψωμί της Νινευί». Μάλιστα, την περίοδο 2013 – 2014, όταν ο Αντώνης Κούφαλης προσέφερε τις υπηρεσίες του στο Εθνικό Θέατρο, είχε συνεργαστεί με την καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας Εύα Οικονόμου Βαμβακά.
Η περίφημη «Πάχνη», ο θρυλικός «Στρατός της Σωτηρίας» και «Το σπίτι με τα δώρα» διδάσκονται στο τμήμα θεατρικών σπουδών του πανεπιστημίου Πάτρας. Επιπλέον, πολλά νεαρά αγόρια και κορίτσια επιλέγουν τους θεατρικούς μονολόγους των αδελφών Κούφαλη, για τις εξετάσεις τους στις δραματικές σχολές.
*Το παραπάνω κείμενο που αφορά την υπόθεση του έργου και δίνει στοιχεία συνεργασίας των συγγραφέων με το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, είναι απόσπασμα από τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Αντώνης Κούφαλης στη ραδιοφωνική εκπομπή «Σαν παλιό ραδιόφωνο» και στον Βαγγέλη Ευαγγελίδη, τη Δευτέρα 19/2/2024 από τη συχνότητα του Ράδιο ΠΡΩΙΝΗ.
Η παράσταση
Κοινός παρονομαστής των ρεαλιστικών μεν, ποιητικών δε παραστάσεων, είναι η πίστη στα υλικά του θεάτρου, τα οποία ο κάθε δημιουργός εκμεταλλεύεται διαφορετικά: Συνήθως, λιτά σκηνικά, ελάχιστοι ηθοποιοί, όμως τη δημιουργία ψευδαίσθησης η σκηνοθεσία την καταρρίπτει με λύσεις, όπως η ρεαλιστική αφήγηση, η ζωντανή μουσική, οι φωτισμοί, το εικαστικό μέρος. Όλα αυτά είναι υλικά που πιστοποιούν ότι βρισκόμαστε στο θέατρο.
Ναι, μια προσωπική ιστορία μπορεί να είναι συλλογική, καθώς στη σκηνή ξετυλίγεται μια πορεία ζωής που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «μυθιστορηματική», αν δεν ήταν στη βάση της πραγματική. Έτσι, το ζήτημα δεν αφορά το αν «Το σπίτι με τα Δώρα» δραματοποίησε προσωπικά βιώματα αληθινών γυναικών, αφού οι θεματικές είναι πέρα για πέρα οικουμενικές (σεξουαλική βία, έρωτας, ομοφοβία, ενδοοικογενειακή βία), αλλά η επιδραστικότητά τους˙ στο κοινό, επειδή κείμενο και παράσταση εξετάζονται, κυρίως, εξαιτίας των επιλογών που στοιχίζουν στον ρυθμό και στην ευτυχή κατάληξή τους στην πλατεία.
Οπότε, το έργο των αδερφών Κούφαλη ευτύχησε να παρασταθεί σε μια θεατρική διαδρομή που προέκυψε από ταλέντο, ευαισθησία, μελέτη και συνεργασία, αφού ο σκηνοθέτης Λευτέρης Παπακώστας, οι τρεις γυναίκες ηθοποιοί κι οι υπόλοιποι συντελεστές, ενώνουν δυνάμεις για ένα στοίχημα: τη θεατρική αυθεντικότητα. Και το κερδίζουν επάξια.
Η καλή ηθοποιός Μαρία Καρακίτσου, στον ρόλο της «Ελένης», πρώτη στην έναρξη της διαδρομής, δίνει μια ερμηνεία αξιοθαύμαστη με εγρήγορση και πειθώ. Έχει ενδιαφέροντα ρυθμό και, υποθέτω, δικούς της αυτοσχεδιασμούς.
Τη σκυτάλη παίρνει η Μικαέλα Δανά, ως «Βασιλική». Εξίσου ταλαντούχα ηθοποιός, με ερμηνεία ποιοτική, μεστή, συγκινητική.
Τον «αγώνα», σε ένα εντυπωσιακό φινάλε, κλείνει η Κατερίνα Παρισσινού, υποδυόμενη μια νεαρή που, από ειρωνεία της φύσης, γεννήθηκε σε λάθος κορμί. Εντυπωσιακή εκφραστικότητα, δυναμική ερμηνεία. Η «Ιωάννα» της είναι ιδιαιτέρως αξιοπρόσεχτη.
Η άλλη συνιστώσα της ποιητικής διάστασης της παράστασης είναι η πρωτότυπη μουσική της Ανθής Γουρουντή, με την παρουσία στη σκηνή του τσέλου από την Κλεοπάτρα Δαρδάλη.
Τα κοστούμια υπογράφει ο Σπύρος Γκέκας, ενώ ο σκηνοθέτης με Μαρίνα Μηλιάρη είναι υπεύθυνοι για τη σκηνική εγκατάσταση/κατασκευή.
Σαφώς, πρόκειται για έργο προβληματισμού ή και έργο θέσης, εφόσον εκθέτει στη σκηνή ηθικά και πολιτικά ζητήματα – στάσεις ζωής – που είναι διαχρονικά, άρα και επίκαιρα.
Οι βραβευμένοι συγγραφείς Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης, δεν υποχρεώθηκαν να ορίσουν ένα φερέφωνο δικών τους θέσεων, αλλά ερεύνησαν συγκεκριμένες υποθέσεις, επεξεργάστηκαν συγκεκριμένα πραγματικά στοιχεία κι έριξαν το ειδικό βάρος πληροφόρησης στους χαρακτήρες τους.
Ένας πιθανός στόχος τους, εκτός από την ψυχαγωγία, είναι η αναζήτηση λύσεων σε προβλήματα που όλοι γνωρίζουμε είτε ως παρατηρητές είτε ως πρωταγωνιστές. Στην παράσταση τα βλέπουμε δραματοποιημένα και, ή μένουμε στην επιφάνειά της, κρατώντας εντυπωσιασμούς από ερμηνείες και σκηνική εγκατάσταση ή ενεργοποιούμε την κατήχηση προς όφελος της κοινωνίας, την εικόνα της οποίας ενδύονται οι ηθοποιοί και τη φωτίζουν με την υποκριτική τους τέχνη.
Από τον Τενεσί Ουίλιαμς στον Μπέκετ,από τον Τσέχωφ στον Πίντερ κι απ’ τον Ιάκωβο Καμπανέλλη στον Θανάση Τριαρίδη, στον Άκη Δήμου και στον Γιάννη Τσίρο,το σύγχρονο παγκόσμιο θέατρο έχει να μας υποδείξει νέους δρόμους προσέγγισης και δραματουργικής επεξεργασίας μιας ιδέας. Το πιο προκλητικό είναι η Ιδέα να γίνει Πράξη.
Στο «Σπίτι με τα Δώρα» αυτό ακριβώς συνέβη και το έργο χάρισε επάξια στο συγγραφικό δίδυμο το κρατικό βραβείο για νέους δημιουργούς, το 2001.
Ο Θεατρικός Λόγος τους χαρακτηρίζεται από προφορικότητα, αμεσότητα, αυθορμητισμό, ελλειπτικότητα, διατυπωτική γλαφυρότητα και συνειρμική οξυδέρκεια, ώστε είχε και έχει τη δυνατότητα να συναρπάσει το κοινό.
Τρεις δυνατούς μονολόγους συναντάμε στο «Σπίτι με τα Δώρα», που αγγίζουν την ψυχή όσων αγαπούν το θέατρο, σε μία ζοφερή πραγματικότητα – που χρονικά επαναλαμβάνεται – ιδιαίτερα μάλιστα, όταν στη σκηνή κυριαρχεί η λιτότητα και το συναίσθημα μεγεθύνει. Έτσι, συνδεόμαστε ξανά με τις αισθήσεις μας αλλά και με τα ίδια μας τα συναισθήματα.
Ως προς τη σκηνοθετική προσέγγιση του δραματικού κειμένου, πιστεύω ότι δε θα μπορούσε να παρασταθεί άμεσα στη σκηνή, χωρίς να προηγηθεί μια προκαταρτική δραματουργική εργασία, η οποία επιλέγει τη σημαίνουσα εκείνη πλευρά του έργου που, στη συνέχεια, αναδεικνύεται στη σκηνή.
Ο Λευτέρης Παπακώστας, ήδη «τρέχει» στην Αθήνα μια ακόμη σκηνοθεσία του σε έργο του Τσιμάρα Τζανάτου, ανήσυχο και εύστροφο πνεύμα που μελετά, ερευνά και αναλώνει τις δυνάμεις του και τις γνώσεις του στην επίτευξη άριστου αποτελέσματος, ανήκει στις πολύ σημαντικές, στις πολύ υπολογίσιμες νέες θεατρικές δυνάμεις κι έχει, παρά το νεαρό της ηλικίας του, αρκετές πετυχημένες σκηνοθεσίες και ερμηνείες ως ηθοποιός. Αναλαμβάνει τη συγκεκριμένη παράσταση και δικαιώνει περίτρανα τον εαυτό του, τους συγγραφείς και τους συνεργάτες του.
Συμπερασματικά, στη σκηνή αποδίδεται ρεαλιστικά το κείμενο σε όλες τις παραμέτρους του και, ταυτόχρονα, εμπλουτίζεται η παράσταση από ένα ποιητικό φορτίο.
Ο θεατής παραδίνεται στο ρυθμό ενός συναρπαστικού έργου, που δε χάνει ίχνος από την ποίηση των εικόνων του.
Οι συγγραφείς με την πένα τους και οι συντελεστές της παράστασης υπηρετούν ένα όραμα κοινωνικής κριτικής, ρίχνουν φως στο σκοτάδι της παθογένειας που μαστίζει την ανθρωπότητα, τη βία, προκαλώντας τον θεατή να μεταφέρει τη δράση σε μια αρένα της δικής του έδρας. Στενού ή ευρύτερου κύκλου του, επειδή οι αναλογίες μπορεί να είναι διαφορετικές, αλλά η πραγματικότητα δεν αλλάζει και πολύ.
Εν πολλοίς, πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά επίκαιρο, και η πρεμιέρα της παράστασης στην πόλη μας, στεφανώνει τη σημερινή μέρα, την αφιερωμένη παγκοσμίως στην γυναίκα.
Ταυτότητα παράστασης
«Το σπίτι με τα δώρα» Των Αντώνη και Κωνσταντίνου Κούφαλη
Σκηνοθεσία: Λευτέρης Παπακώστας
Ηθοποιοί: Μικαέλα Δανά, ως Βασιλική Μαρία Καρακίτσου, ως Ελένη Κατερίνα Παρισσινού, ως Ιωάννα
Ο ιστότοπός μας χρησιμοποιεί cookies. Ορισμένα από αυτά είναι απαραίτητα για τη λειτουργία της ιστοσελίδας μας και άλλα μας βοηθούν να παρέχουμε το μέγιστο των υπηρεσιών μας. Επιλέξτε εσείς ποια cookies αποδέχεστε, τα οποία μπορείτε να αλλάξετε οποιαδήποτε στιγμή.
Αποδοχή
Αλλαγή ρυθμίσεων
Cookie Box Settings
Απόρρητο
Cookie Box Settings
Απόρρητο
Σεβόμαστε την ιδιωτικότητά σας
Επιλέξτε εσείς ποια cookies αποδέχεστε.
Ωστόσο, ορισμένα από αυτά είναι αναγκαία για την σωστή λειτουργία της ιστοσελίδας και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες λειτουργίες να μην είναι πλέον διαθέσιμες. Για πληροφορίες σχετικά με τη διαγραφή των cookies, συμβουλευτείτε τη λειτουργία βοήθειας του προγράμματος περιήγησης.
Μάθετε περισσότερα σχετικά με τα cookies που χρησιμοποιούμε κάνοντας κλικ εδώ
Εδώ μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή να απενεργοποιήσετε διαφορετικούς τύπους cookies:
Η ιστοσελίδα θα:
Remember which cookies group you accepted
Αποθηκεύει την ρύθμιση προτιμήσεων των cookies
Επιτρέπει τα cookies περιοδικής λειτουργείας
Πιστοποιεί ότι είστε συνδεμένος στον λογαριασμό σας
Αποθηκεύει την επιλεγμένη γλώσσα
Συγκεντρώνει πληροφορίες τι έχετε εισάγει στις φόρμες επικοινωνίας
Η ιστοσελίδα δεν θα:
Αποθηκεύσει τα στοιχεία της σύνδεσης σας
Αποθηκεύσει τις ρυθμίσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Αποθηκεύσει την επιλεγμένη περιοχή και χώρα σας
Εντοπίσει τις σελίδες επισκέψεων και την αλληλεπίδραση σας με αυτές
Εντοπίσει την τοποθεσία και την περιοχή σας με βάση την διεύθυνση IP
Εντοπίσει τον χρόνο που δαπανάται σε κάθε σελίδα
Προσαρμόσει τις πληροφορίες και τη διαφήμιση στα ενδιαφέροντά σας με βάση π.χ. το περιεχόμενο που έχετε επισκεφτεί προηγουμένως
Συγκεντρώσει στοιχεία προσωπικής ταυτοποίησης, όπως όνομα και τοποθεσία.
Η ιστοσελίδα θα:
Remember which cookies group you accepted
Αποθηκεύει την ρύθμιση προτιμήσεων των cookies
Επιτρέπει τα cookies περιοδικής λειτουργείας
Πιστοποιεί ότι είστε συνδεμένος στον λογαριασμό σας
Αποθηκεύει την επιλεγμένη γλώσσα
Συγκεντρώνει πληροφορίες τι έχετε εισάγει στις φόρμες επικοινωνίας
Αποθηκεύσει τις ρυθμίσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Αποθηκεύσει την επιλεγμένη περιοχή και χώρα σας.
Η ιστοσελίδα δεν θα:
Εντοπίσει τις σελίδες επισκέψεων και την αλληλεπίδραση σας με αυτές
Εντοπίσει την τοποθεσία και την περιοχή σας με βάση την διεύθυνση IP
Εντοπίσει τον χρόνο που δαπανάται σε κάθε σελίδα
Προσαρμόσει τις πληροφορίες και τη διαφήμιση στα ενδιαφέροντά σας με βάση π.χ. το περιεχόμενο που έχετε επισκεφτεί προηγουμένως
Συγκεντρώσει στοιχεία προσωπικής ταυτοποίησης, όπως όνομα και τοποθεσία.
Η ιστοσελίδα θα:
Remember which cookies group you accepted
Αποθηκεύει την ρύθμιση προτιμήσεων των cookies
Επιτρέπει τα cookies περιοδικής λειτουργείας
Πιστοποιεί ότι είστε συνδεμένος στον λογαριασμό σας
Αποθηκεύει την επιλεγμένη γλώσσα
Συγκεντρώνει πληροφορίες τι έχετε εισάγει στις φόρμες επικοινωνίας
Αποθηκεύσει τις ρυθμίσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Αποθηκεύσει την επιλεγμένη περιοχή και χώρα σας
Εντοπίσει τις σελίδες επισκέψεων και την αλληλεπίδραση σας με αυτές
Εντοπίσει την τοποθεσία και την περιοχή σας με βάση την διεύθυνση IP
Εντοπίσει τον χρόνο που δαπανάται σε κάθε σελίδα
Η ιστοσελίδα δεν θα:
Προσαρμόσει τις πληροφορίες και τη διαφήμιση στα ενδιαφέροντά σας με βάση π.χ. το περιεχόμενο που έχετε επισκεφτεί προηγουμένως
Συγκεντρώσει στοιχεία προσωπικής ταυτοποίησης, όπως όνομα και τοποθεσία.
Η ιστοσελίδα θα:
Remember which cookies group you accepted
Αποθηκεύσει τις ρυθμίσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Αποθηκεύσει την επιλεγμένη περιοχή και χώρα σας
Εντοπίσει τις σελίδες επισκέψεων και την αλληλεπίδραση σας με αυτές
Εντοπίσει την τοποθεσία και την περιοχή σας με βάση την διεύθυνση IP
Εντοπίσει τον χρόνο που δαπανάται σε κάθε σελίδα
Προσαρμόσει τις πληροφορίες και τη διαφήμιση στα ενδιαφέροντά σας με βάση π.χ. το περιεχόμενο που έχετε επισκεφτεί προηγουμένως
Συγκεντρώσει στοιχεία προσωπικής ταυτοποίησης, όπως όνομα και τοποθεσία.
You must be logged in to post a comment Login